Orzechy dobre na pamięć!

Odżywianie ma kluczowe znaczenia dla zdrowia i prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Poza kilkoma głównymi posiłkami, które stanowią dietę prawidłowo odżywiających się osób, mogą też znaleźć się w niej zdrowe przekąski, do których bezsprzecznie zaliczyć można porcję orzechów. Od wielu lat wskazuje się na korzystne działanie orzechów na ludzki organizm. Często można usłyszeć stwierdzenie, iż są one „dobre na pamięć”.

Wnikliwe badania wykazały, że orzechy wykazują dobroczynne działanie nie tylko na mózg i procesy zapamiętywania, ale też wywierają korzystny wpływ na serce i układ krwionośny oraz wspomagają proces odchudzania. Takie właściwości wynikają ze składników odżywczych zawartych w orzechach, stanowiących dobre źródło substancji pokarmowych takich jak: tłuszcze, białka, błonnik, witaminy oraz makroelementy i mikroelementy, a także sterole roślinne. Znaczna większość spośród kwasów tłuszczowych zawartych w orzechach ma charakter nienasycony.

Ogólnie orzechami nazywa się różnorodne nasiona oraz owoce o jadalnym jądrach, które są zamknięte w twardej bądź kruchej skorupce lub łupinie. Do orzechów zaliczamy: migdały, pistacje, orzechy brazylijskie, orzechy nerkowca, orzeszki ziemne (arachidowe = fistaszki), orzechy pekan, orzechy laskowe, orzechy włoskie, orzechy makadamia, kasztany jadalne czy orzeszki pinii oraz orzechy palmy kokosowej czy kasztany jadalne.

Orzechy są łatwe w przechowywaniu, nadają się do spożycia bez jakiejkolwiek dodatkowej obróbki np. termicznej, nie ma konieczności podawania ich z jakąś potrawą oraz nie wymagają użycia sztućców przez co mogą być zjadane niemal w każdych okolicznościach.

Orzech orzechowi nie równy

Zasadniczo z chemicznego punktu widzenia w orzechach znajdują się następujące związki takie jak: białka, tłuszcze, witaminy, węglowodany, błonnik oraz makroelementy i mikroelementy. Jednak w każdym ze znanych nam rodzajów orzechów składniki te występują w innych nieco proporcjach, przez co nadają im inny smak, zapach, odczucia organoleptyczne w czasie spożycia. Przekłada się to też na ich działanie prozdrowotne.

Kwasy tłuszczowe znajdujące się w orzechach, to przede wszystkim niezbędne te nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT): jednonienasycone oraz wielonienasycone kwasy tłuszczowe popularnie określane jako W-3 i W-6, czyli, odpowiednio: kwas oleinowy, kwas linolenowy (ALA), kwas eikozapentaenowy (EPA), kwas dokozaheksaenowy (DHA), kwas linolowy (LA), kwas gamma-linolenowy (GLA) i kwas arachidonowy (ARA).

Kolejnym ważnym składnikiem obecnym we wszystkich orzechach jest błonnik. Wśród witamin obecne są przede wszystkim: witamina E oraz witaminy z grupy B, poza tym występują również witamina A i C. Witaminie E przypisuje się właściwości przeciwutleniające i określana jest witaminą ‘młodości i płodności’. Witaminy z grupy B, wzmacniające system nerwowy, występujące w orzechach to: B₁ (tiamina), B₂ (ryboflawina), B₃ (PP/niacyna), B₄ (cholina), B₅ (kwas pantotenowy), B₆ (pirydoksyna), B₉ (kwas foliowy), a nie występuje B₁₂ (kobalamina). Przy czym witaminy z grupy B wzmacniają system nerwowy. Zawarta także w orzechach witamina K wpływa na prawidłowy proces krzepnięcia krwi. W orzechach nie występuje natomiast witamina D.

W niektórych orzechach występują sterole roślinne, które powodują obniżanie poziomu „złego” cholesterolu LDL zarazem podwyższają poziom „dobrego” cholesterolu HDL. Związki te bywają dodawane do margaryn oraz soku pomarańczowego, aby wywołać opisany efekt. Z kolei w skład białek zawartych w orzechach wchodzą różne aminokwasy i do tych, których jest najwięcej należy L-arginina. Aminokwas ten korzystnie wpływa na elastyczność ścian tętnic zapobiegając zakrzepom blokującym prawidłowy przepływ krwi.

Pierwiastki znajdujące się w orzechach, to przede wszystkim (w postaci jonowej): magnez, wapń, żelazo, potas, fosfor, a także cynk, mangan, miedź czy selen. Wapń i fosfor są odpowiedzialne za zdrowe i mocne kości i zęby. Potas reguluje ciśnienie krwi. Miedź wpływa na dobrą pracę mózgu i serca, a także wzmacnia odporność (…)

W orzeszkach pinii obecny jest kwas pinolenowy. Jest to wielonienasycony kwas tłuszczowy C₁₈H₃₀O₂ – izomer ważnego biologicznie kwas gamma-linolenowego, w którego cząsteczce wszystkie wiązania podwójne występują w formie cis. Według przeprowadzonych badań klinicznych związek ten pomaga w kontrolowaniu masy ciała i hamuje apetyt. Przy podaniu w ilości 3 g przed śniadaniem osoby badane odczuwały dużo mniejszy apetyt (o ok. 36 proc). Ponadto reguluje on także ciśnienie krwi oraz zmniejsza ryzyko zachorowania na miażdżycę. Orzeszki piniowe zawierają ponadto karotenoidy: luteinę i zeaksantynę, wspomagające pracę narządu wzroku.

Natomiast orzechy laskowe są polecane przez współczesną fitoterapię na kaszel. Rozdrobnione orzechy wystarczy dodać do mleka/wody z miodem i tak przygotowaną mieszankę wypić. Ponadto, według medycyny ludowej, odwar z liści i kory leszczyny jest uznawany za lekarstwo na żylaki.

Orzechy włoskie, ich łupiny oraz liście i kora drzew są znanym surowcem lekarskim, wykazującym działanie przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, przeciwbiegunkowe i przeciwkrwotoczne. Zawierają także dużo garbników. Odwary stosowane są w stanach zapalnych gardła i jamy ustnej. Zielone orzechy włoskie niszczą pasożyty układu pokarmowego. Dieta bogata w orzechy włoskie może również zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka piersi. Odwar z liści orzecha włoskiego zmniejsza potliwość rąk i nóg, a sok z liści i zielonych owoców barwi włosy na kasztanowo.

Zmielone kasztany jadalne mogą z powodzeniem zastąpić zwykłą mąkę i stosowane w tej formie do wypieków pieczywa bezglutenowego.

Należy zwrócić uwagę, że wszelkie procesy obróbki termicznej, jakim są poddawane orzechy, np. prażenie, obniżają ich właściwości prozdrowotne i odżywcze (…)

Więcej przeczytacie w artykule Joanny Kurek „Orzechy dobre na pamięć, czyli o wartościowych związkach w nich zawartych” w  wydaniu 1/2021 „Chemii w Szkole”