Herbata z cytryną – czy jest bezpieczna?

Urszula Sudomir

Dr Justyna Piechocka

Wśród ogółu społeczeństwa dość powszechnie funkcjonuje przekonanie, że napar z herbaty spożywany w połączeniu z owocami czy sokiem z cytryny, stanowiącej cenne źródło witaminy C, wykazuje właściwości prozdrowotne. Komu z nas nie doradzano, aby wypił herbatę z cytryną, zwłaszcza w okresie jesienno– zimowym, w którym jesteśmy najbardziej narażeni na różnego rodzaju infekcje. W świetle licznych wzmianek w literaturze na temat toksyczności herbaty względem organizmu człowieka, rodzi się pytanie, czy powinniśmy zatem spożywać napar z herbaty z cytryną? Mamy nadzieję, że ten artykuł dostarczy wyczerpującej odpowiedzi.

Cytryna – właściwości odżywcze i lecznicze

Cytryna jest owocem wywodzącym się prawdopodobnie z Chin. Obecnie nie jest tam uprawiana, jak również nie występuje w stanie dzikim. W Europie, a dokładniej w Hiszpanii, owoc pojawił się po raz pierwszy w XI wieku za sprawą Arabów, zaś w Ameryce dzięki Krzysztofowi Kolumbowi [1]. Obecnie największe plantacje cytryn zlokalizowane są w Stanach Zjednoczonych, Włoszech, Brazylii, Meksyku, Grecji oraz Hiszpanii. Powszechnie znane owoce cytryn są owalne, wydłużone, żółte oraz mniejsze od typowej pomarańczy. Ponadto mogą one zawierać w miąższu kilka nasion bądź być beznasienne.

Cytryny to obecnie ogólnodostępny produkt spożywczy, który w zamierzchłych czasach, ale również współcześnie, uważany był/jest przez wiele osób za panaceum na wszelakie choroby. Bezsprzecznie owoce te są źródłem wielu substancji ważnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka, w tym między innymi zawierają duże ilości witaminy C a także inne witaminy (B1, B6, B9, E), jak również składniki mineralne, w tym potas
i miedź [2]. Cytryny cechuje wielorakość właściwości prozdrowotnych, w tym między innymi uznaje się że:

• wzmacniają odporność, a ich spożywanie pomaga zapobiec rozwojowi infekcji bądź jej zwalczaniu przez organizm;
• wykazują właściwości antybakteryjne, stąd traktowane są jako naturalny środek wspomagający leczenie infekcji górnych dróg oddechowych, łagodzący chrypę
  oraz kaszel, pomagający zwalczać ból gardła i osłabienie organizmu w okresie przeziębienia;
• oczyszczają organizm z toksyn, dzięki czemu wspomagają odchudzanie, poprawiają kondycję skóry, zwalczają problemy trawienne, wspomagają układ trawienny. Co więcej, przypisuje im się również działanie przeciwnowotworowe;
• wykazują działanie moczopędne oraz przeciwobrzękowe, gdyż wspomagają usuwanie wody zgromadzonej w tkankach i narządach organizmu człowieka towarzyszące zastojowi wagi podczas odchudzania;
• wspomagają układ krwionośny przyjmuje się, że regularne spożywanie soku
  z cytryny przyczynia się do zwiększenia wydolności układu krwionośnego (ze względu na zawartość potasu oraz magnezu, które regulują reakcje zachodzące
  w obrębie serca oraz układu krążenia);
• obniżają ciśnienie krwi; okazuje się, że regularne spożywanie soku z cytryny zawierającego witaminę C (Rysunek 1.) oraz witaminę E powoduje obniżenie ciśnienia krwi oraz wzmocnienie i uelastycznienie naczyń krwionośnych, w wyniku czego zapobiega miażdżycy, nadciśnieniu tętniczemu, tym samym zmniejszając ryzyko zawału oraz udaru.

Herbata – właściwości odżywcze i lecznicze

Herbata jest napojem otrzymywanym z liści oraz pączków liściowych roślin z rodzaju Camelia, które poddawane są obróbce technologicznej, w trakcie której zachodzi utlenianie, w warunkach odpowiedniej temperatury oraz wilgotności. W wyniku poddania materiału roślinnego różnorodnym procesom możliwe jest otrzymanie czterech rodzajów herbat, zróżnicowanych pomiędzy sobą pod względem smaku, koloru oraz składu. Jednym z jej rodzajów jest herbata niefermentowana, np. herbata zielona. Świeże liście nie są poddawane procesowi fermentacji, jednakże są suszone i podgrzewane [3].

Drugim rodzajem herbaty jest herbata lekko fermentowana, np. herbata biała. Produkuje się ją z młodych listków, które w swoim składzie nie zawierają chlorofilu. Liście herbaty pozostawia się na słońcu, w celu wysuszenia. Następnie poddaje się je minimalnemu (na poziomie 10 – 15%) utlenieniu. Kolejnym krokiem jest zatrzymanie tego procesu przy użyciu pary wodnej. Przeprowadzając fermentację należy uważać, aby nie uszkodzić listków herbaty [4]. Trzecim rodzajem, najbardziej popularnej współcześnie herbaty jest herbata półfermentowana, np. herbata oolong. Proces otrzymywania tego rodzaju herbaty jest podobny jak w przypadku herbaty białej. Zatem liście herbaty są suszone na słońcu, w tym czasie zachodzi proces więdnięcia. Długość i stopień utlenienia zachodzą w granicach od 10% do 90%. Końcowy etap opiera się na podprażaniu liści w wysokiej temperaturze [3,4].

Ostatnim rodzajem herbaty jest herbata całkowicie sfermentowana, tak zwana herbata czarna. W pierwszym etapie liście poddawane są procesowi więdnięcia,  następnym krokiem jest poddanie liści skręceniu oraz procesowi fermentacji, a ostatecznie następuje ich całkowite wysuszenie [3,4].

Napar herbaty bez dodatku cukru nie ma wartości energetycznych, stąd spożywanie herbaty w diecie nie wpływa na dzienną pulę kalorii. W zależności od stosowanego środka słodzącego wartość energetyczna będzie różnorodna. Sama herbata jest jednak źródłem wielu składników o działaniu prozdrowotnym, np. polifenoli, kofeiny oraz niektórych składników mineralnych [5].

Polifenole są związkami chemicznymi wykazującymi właściwości przeciwutleniające. W konsekwencji działają przeciwzapalnie i pomagają w zapobieganiu rozwojowi wielu chorób cywilizacyjnych (np. nowotworowych). Polifenole uczestniczą również w regulacji metabolizmu tłuszczu w organizmie. Tym samym wpływają pozytywnie na mikroflorę jelitową, działając w podobny sposób jak prebiotyki.

Kofeina, będąca substancją psychoaktywną, której zadaniem jest pobudzenie ośrodkowego układu nerwowego i pracy serca, wpływa korzystnie na wydolność organizmu. Liście herbaty zawierają również liczne składniki mineralne, między innymi fluor, mangan, chrom, wapń, glin. Jednakże ich zawartość zależy od wielu czynników, w szczególności od warunków uprawy roślin oraz fermentacji, ale także od wielkości liścia herbaty [5].

Czy powinniśmy spożywać napar herbaty z sokiem bądź owocami cytryny?

Napar herbaty można łączyć z sokami owocowymi, bądź kawałkami owoców. Najbardziej popularne są maliny, pomarańcze, owoce leśne, owoce dzikiej róży oraz cytryna.
Ich dodatek wpływa na smak herbaty oraz wzmacnia jej właściwości lecznicze. Dodatek owoców zawierających w swoim składzie witaminę C dodatkowo zwiększa jej działanie antyoksydacyjne.

Należy jednak pamiętać, że picie herbaty wraz z cytryną należy ograniczać. Podczas zmieszania herbaty z cytryną dochodzi do łączenia jonów glinu obecnego w herbacie
oraz kwasu cytrynowego. Powstającym związkiem jest cytrynian glinu (Rysunek 2.), substancja przyswajana przez organizm człowieka [6], którego nadmiar nie wpływa korzystnie na jego funkcjonowanie. Związek ten odkłada się w różnych tkankach,
co ostatecznie prowadzi do ich uszkadzania. W konsekwencji może to przyczyniać się
do wystąpienia licznych zaburzeń neurologicznych, w tym rozwoju demencji, ale także choroby Parkinsona czy choroby Alzheimera [6].

Istnieją pewne zasady umożliwiające „bezpieczne” picie naparu herbaty wraz z cytryną, dzięki którym unikniemy powstawanie szkodliwego cytrynianu glinu. Pierwszą z nich jest dodawanie cytryny do naparu herbaty dopiero po usunięciu ze szklanki fusów, bądź torebki
z herbatą. Kolejną zasadą jest dodawanie cytryny dopiero po przestudzeniu naparu herbaty
do około 45 ˚C. Ostatnią zasadą jest kupowanie herbat dobrej jakości, przygotowanych
ze świeżych liści o niskiej zawartości glinu.

Podsumowanie

Spożywanie herbaty z sokiem z cytryny może nieść ze sobą wiele korzyści dla organizmu człowieka. W tym przypadku kluczowy jest sposób w jaki napar z herbaty z dodatkiem owoców czy też soku z cytryny jest przygotowywany. To właśnie on determinuje, czy napój będzie wykazywał właściwości prozdrowotne, czy też je niwelował a nawet szkodził zdrowiu.

Urszula Sudomir*

Dr Justyna Piechocka**

Katedra Chemii Środowiska, Wydział Chemii, Uniwersytet Łódzki

Grafika (autor Urszula Sudomir).

Bibliografia

[1] M. Biggs, J. McVicar, B. Flowerdew, Wielka księga warzyw, ziół i owoców, Warszawa, Wydawnictwo Bellona, 2007, 482-485.

[2] K. Gurbacka, Poznaj moc cytryny (ebook), Warszawa, 2017, Wydanie I.

[3] M. Cisneros-Yupanqui, A. Lante, Tea from the food science perspective: An overview, Open Biotechnology Journal, 2020, 14, 78-83.

[4] Z.Y. Zhao, L. T. Huangfu, L. L. Dong, S. L. Liu, Functional groups and antioxidant activities of polysaccharides from five categories of tea, Industrial Crops and Products, 2014, 58, 31-35.

[5] R. Wierzejska, Wpływ picia herbaty na zdrowie – aktualny stan wiedzy, Przegląd Epidemiologiczy, 2014, 68, 585-599.

[6] J. Zuziak, M. Jakubowska, Glin w otoczeniu i jego wpływ na organizmy żywe, Analit,  2016, 2, 110–120.