ASPress - czasopisma pedagogiczne

• 

Spis treści wydania 2/2021

Nauka i technika

4 Ciekawostki - Marek Orlik

* Bakterie znają się na chemii kwantowej? * Meteoryt starszy od Ziemi * Polski wkład do leczenia choroby Alzheimera * Czy niebieskie psy to zagadka chemiczna? * Pijawki a COVID-19

6 W świątecznym klimacie – chemiczna budowa jajka - Joanna Kurek

Jednym z produktów spożywczych znajdującym się w codziennej diecie wielu osób (wyłączając wegan) są jajka – jako główny składnik posiłku lub w posta­ci makaronów, ciast czy tart.

12 Układ okresowy – znany czy nieznany? - Iwona Orlińska, Krzysztof Orliński

Sformułowanie prawa okresowości i skonstruowanie opartej na nim tablicy układu okresowego pierwiastków jest niewątpliwie jednym z największych osiągnięć nauki. Olimpiady i konkursy

20 67. Krajowa Olimpiada Chemiczna. Etap II. Zadania teoretyczne - Komitet Główny Olimpiady Chemicznej

Metodyka i praktyka szkolna

32 Przykładowy arkusz maturalny - Jadwiga Stachowicz, Urszula Głaszcz

41 Oscylacje in vitro - Marek Ples

Łaciński termin in vitro możemy przetłumaczyć jako „w szkle” i tyczy się on głównie badań przyrodniczych – oznacza procesy biologiczne przeprowadzane w warunkach laboratoryjnych, poza organizmem.

44 Świat barw, czyli kilka słów o chromatografii - Natalia Litwicka, Justyna Piechocka

 

Rozdzielanie mieszanin to powszechnie znany i wykorzystywany proces. Spotykamy się z nim w trakcie wyko­nywania codziennych czynności, jak przyrządzanie potraw czy gorących napojów. W tym celu, często nie do końca świadomie, sięgamy po techniki rozdzielania składników mieszanin określane mianem sedymentacji, dekantacji czy przesiewania mechanicznego.

PRENUMERATA 2021      WYDANIA SPECJALNE     ARCHIUWUM

Czasopismo dla nauczycieli chemii wszystkich typów szkół oraz wykładowców i studentów chemii o kierunkach pedagogicznych. Ukazuje się od 1954 roku.

 

W czasopiśmie znajdziesz m.in.:

 

• informacje o najnowszych osiągnięciach chemii;
• propozycje metodyczne, ułatwiające właściwą realizację nowych programów nauczania oraz przygotowanie uczniów do egzaminów maturalnych z chemii i testów na koniec gimnazjum;
• praktyczne wskazówki, dotyczące eksperymentów chemicznych i bezpieczeństwa na lekcjach chemii;
• zadania wraz z rozwiązaniami z polskich i międzynarodowych olimpiad chemicznych oraz krajowych konkursów chemicznych dla uczniów gimnazjów i szkół średnich;
• informacje o nowościach wydawniczych: podręcznikach, książkach popularnonaukowych oraz opracowaniach ukazujących się w czasopismach międzynarodowych.

W roku ukazuje się 6 numerów. 

 
SPIS TREŚCI - WYDANIA ARCHIWALNE 2021

Spis treści wydania 1/2021

Nauka i technika 

4. Ciekawostki – Marek Orlik

* Tlenek azotu przeciw wirusowi SARS-CoV-2 * Płynne szkło * Nowe grafenowe filtry do wody * Polaron zaobserwowany! * Jak stary jest Wszechświat?

6. Orzechy dobre na pamięć, czyli o wartościowych związkach w nich zawartych – Joanna Kurek - czytaj ORZECHY

Od wielu lat wskazuje się na korzystne działanie orzechów na ludzki organizm. Często można usłyszeć stwierdzenie, iż są one „dobre na pamięć”.

13. Układ okresowy pierwiastków w rozważaniach filozofów chemii - Maria Cieślak-Golonka

Aktualny wzrost zainteresowania filozofią chemii jest widoczny poprzez m.in. wprowadzenie eksperymentu jako nowego przedmiotu analiz filozoficznych [6] a także poprzez rosnącą liczbę konferencji naukowych i dzięki dwóm anglojęzycznym czasopismom Hyle i Foundation of Chemistry.

Olimpiady i konkursy

19. Komitet Główny Olimpiady Chemicznej - 67. Krajowa Olimpiada Chemiczna. Etap I

26. Wybrane zagadnienia z chemii nieorganicznej. Zadania powtórzeniowe przed maturą – cz. 3 - Katarzyna Gąssowska, Monika Góralik, Ewelina Janczy, Katarzyna Olesek, Małgorzata Krzeczkowska

Metodyka i praktyka szkolna

34. Co usunięto z egzaminu maturalnego? - Agnieszka Czub-Czech, Kamil Czech

38. Przeliczanie stężeń – nie takie straszne, na jakie wygląda. Alternatywny sposób prowadzenia obliczeń termochemicznych - Wioletta Monika Dynkowska

42. Chemistry in English. Fermentation under controlled conditions, or how is beer made? - Anna-Maria Tryba

44. Błędne ognie – barwne płomienie - Marek Ples

Błędne ognie według podań najczęściej miały się pojawiać w nocy jako odległe światełka migoczące tuż nad ziemią. Najczęściej występowały na obszarach bagiennych, nad wodą lub w górach. Miały zwodzić wędrujących nocą ludzi.

 

47. Jak węgiel krąży w przyrodzie. Klimatyczne ABC – opracowanie Józef Szewczyk

 

Wydania 2020

Spis treści wydania 6/2020

Nauka i technika

4     Ciekawostki - Marek Orlik

Nic nie jest pewne, nawet… płyn odkażający * Materiał na ochronne maseczki – bawełna czy jedwab? *Aluminium, które się nie męczy * Synteza diamentów w temperaturze pokojowej * Czuły czujnik wykrywania glifosatu

6 Blaski świątecznych ozdób oczami chemika - Joanna Kurek

13 Za ile CO2 odpowiada smartfon? - Newseria

14 O pięknie ukrytym w płatkach śniegu - Anna-Maria Tryba

Pierwszy portret płatka śniegu został opublikowany w 1555 roku przez Olausa Magnusa – szwedzkiego arcybiskupa w jego książce Historia de gentibus septentrionalibus (Historia północnego plemienia). Książka zawierała rozdział zatytułowany de Variis figuris nivium (Różne figury śniegu), w którym po raz pierwszy zobrazowano płatki śniegu. Publikacja ta jednak bardziej przypominała bajkę o śniegu niż obiektywny opis płatków.

19 Dezynfekcja w dobie pandemii COVID-19 - Amanda Kulpa-Koterwa

Olimpiady i konkursy

22 52. Międzynarodowa Olimpiada Chemiczna.

CHEMISTRY FOR A BETTER TOMORROW – Zadania teoretyczne. Cz. 2 - Marek Orlik, Aleksandra Misicka-Kęsik

Metodyka i praktyka szkolna

33 Okiem egzaminatora - Stefan Siedlecki

34 Próba haloformowa - Damian Mickiewicz

39 Kurt Alder - Rafał Simon, Marta Wąsik

50 Między biologią a chemią – przygotowanie próbki biologicznej do analizy chemicznej na przykładzie lizy komórkowej szpinaku - Daria Pietrzyk, Justyna Piechocka

Analiza chemiczna na poziomie szkolnym polega zwykle na przeprowadzaniu reakcji charakterystycznych dla określonego składnika, np. konkretnego kationu lub anionu zawartego w badanym roztworze pojedynczej soli lub mieszaniny

46 Dwa kwasy – proste reakcje oscylacyjne

i zaskakujące powiązania - Marek Ples

Interesującym przejawem samoorganizacji jest istnienie chemicznych reakcji oscylacyjnych. Mianem tym określa się grupę reakcji chemicznych, w których niektóre zależności koncentracji produktów i substratów od czasu nie mogą zostać opisane funkcją monotoniczną (rosnącą lub malejącą), lecz ich przebieg ma charakter oscylacji, powstających np. wskutek przełączania się układu między dwoma stanami stacjonarnymi.

Spis treści wydania 5/2020

Nauka i technika

4 Ciekawostki - Marek Orlik

* Nagroda Nobla z chemii 2020 * Noblistka na froncie walki z COVID-19 - Antynoble 2020

6 Chemia złotej polskiej jesieni - Joanna Kurek

Z nastaniem krótszych jesiennych dni, kiedy dawka promieni słonecznych jest znacznie mniejsza, liście drzew powoli zaczynają żółknąć, a w niektórych przypad­kach stają się bordowe czy pomarańczowe. Przez dziesiątki lat zagadka tych zjawisk pozostawała niewyjaśniona.

12 Hydroksyapatyt – nowa nadzieja medycyny regeneracyjnej -Magdalena Warczak, Agnieszka Pregowska, Magdalena Osial

Wzorując się na naturze naukowcy opracowali syntetyczny hydroksyapatyt. Największą zale­tą tego związku jest jego biokompatybilność, dzięki czemu jest coraz chętniej stosowany nie tylko w medycynie (wzmacnianie tkanki kost­nej, implanty, suplementy diety), ale również w kosmetologii.

Olimpiady i konkursy

17 Sprawozdanie z 52. Międzynarodowej Olimpiady Chemicznej -Marek Orlik, Aleksandra Misicka-Kęsik

20 52. Międzynarodowa Olimpiada Chemiczna. Zadania teoretyczne. Cz.1 - Marek Orlik, Aleksandra Misicka-Kęsik

Metodyka i praktyka szkolna

37 Kuzyni żelaza - Iwona Orlińska, Krzysztof Orliński

Kobalt i nikiel to pierwiastki interesujące z punk­tu widzenia nauczyciela chemii: mają ciekawą historię, duże znaczenie we współczesnej gospo­darce i technice oraz umożliwiają przeprowadze­nie atrakcyjnych wizualnie reakcji.

44 Synteza i chemiluminescencja lofiny – zimne światło, muzyka i migdały - Marek Ples

Co wspólnego może mieć rosyjski kompozytor muzyki klasycznej, polski chemik, smakowite migdały oraz poszukiwana przez nas lofina?

48 Chemistry in English: What does it really mean: antibiotics? - Anna-Maria Tryba

 

50 Prosty dowód pewnej własności mieszaniny dwóch roztworów - Marian Maciocha

Spis treści wydania 4/2020

Nauka i technika

4. Ciekawostki – Marek Orlik

Nanotechnologia w walce z COVID-19 * Sto lat… tajemnicy * Bakterie żywiące się manganem * Nitrogliceryna przeciw jadom węży

6. Historia środków odkażających. Chemia i drobnoustroje – Joanna Kurek

14. Wirus – niewidzialny przeciwnik – Elżbieta Szczepańska

Czym są wirusy? Jak są zbudowane? Jakie są metody ich wykrywania?

Historia poznania wirusów zaczęła się w 1892 r., kiedy to Dmitri Iwanowski wykazał, że czynnik zakaźny choroby mozaikowej tytoniu, przejawiający się jako przebarwienie liści, przeszedł przez filtr nieprzepuszczalny dla bakterii.

18. Kopernik – per astra ad… - Romuald Hassa

20. Polimery w służbie zdrowiu – Anna-Maria Tryba

Według pokutujących stereotypów nic, co jest „sztuczne”, nie może być zdrowe dla człowieka. „Sztuczność” zawsze kojarzona jest negatywnie. A przecież wiele powstających materiałów sztucznych swoje pochodzenie zawdzięcza twórcom podpatrującym przyrodę.

 

Metodyka i praktyka szkolna

25. Spostrzeżenia i uwagi dotyczące oceniania arkuszy maturalnych z chemii - Stefan Siedlecki

28. Zadania z chemii dla szkół podstawowych. Część IX. AMINOKWASY, BIAŁKA I CUKRY- Ewa Trybalska, Zbigniew Gawron, Ewa Mączko, Zofia Brol, Maria Gogołowicz, Ewelina Szewczyk, Dominika Sadowska, Michał Kwiatkowski, Alicja Gierlotka, Katarzyna Czapla

30. Propozycje zadań testowych dla uczniów szkół ponadpodstawowych z zakresu: kinetyka i statyka chemiczna oraz energetyka reakcji chemicznych - Małgorzata Czaja

35. Zapudełkowana lekcja chemii - Izabella Radziuk-Śliwińska

36. Sacharydy – zadania – Agnieszka Czub-Czech, Kamil Czech

40. Świecący kamień termoluminescencja fluorytu – Marek Ples

Przygotowanie doświadczenia jest bardzo proste: kryształ należy położyć na zimnej płycie grzejnej, a następnie rozpocząć powolne ogrzewanie. Po podgrzaniu do temperatury powyżej 200°C kryształ zaczyna wyraźnie świecić.

42. Śledzenie zmiany pH roztworu podczas miareczkowania kwasowo-zasadowego - Piotr Dzwoniarek

Olimpiady i konkursy

46. Sprawozdanie Komitetu Głównego Olimpiady Chemicznej z 66. Olimpiady Chemicznej w roku szkolnym 2019/2020.

Spis treści wydania 3/2020

Nauka i technika

4. Ciekawostki – Marek Orlik

* Nowe superciężkie pierwiastki * Nowe świecące rośliny * Azot w marsjańskim meteorycie * Nanocząstki w walce z wirusem SARS-Cov-2

6. Nobel z chemii 2019 – ogniwa litowo-jonowe - Andrzej Czerwiński, Bartosz Hamankiewicz, Dominika Buchberger

Kryzysy energetyczne, rozwój elektroniki, wyczerpywanie zasobów energetycznych oraz zagrożenia ekologiczne spowodowały, że nakłady na poszukiwanie nowych typów ogniw i ich praktyczne zastosowania z każdym dziesięcioleciem ulegały zwielokrotnieniu.

11. Różne oblicza fosforanów – Joanna Kurek

Spośród wielu powszechnie występujących pierwiastków, takich jak: tlen, węgiel, wodór, siarka, krzem, magnez, cynk, żelazo, na uwagę zasługuje też fosfor. Występuje on zarówno w związkach nieorganicznych, jak i organicznych, stanowiąc ważnych składnik żywych organizmów.

36. Substancje o największym znaczeniu dla historii ludzkości - Anna-Maria Tryba

Historię naszej cywilizacji możemy rozpatrywać na wiele sposobów. W tej historii znaczącą rolę odgrywają odkrycia różnych naturalnych substancji, ich przekształcanie i znajdywanie dla nich praktycznych zastosowań. - czytaj więcej SUBSTANCJE
 

Metodyka i praktyka szkolna

16. Wybrane zagadnienia z chemii organicznej. Zadania powtórzeniowe przed maturą – cz. 2. - Sara Burtan, Anna Kaciczak-Domagała, Paulina Korzeniowska, Justyna Łagosz, Marlena Łodyga, Małgorzata Krzeczkowska

46. Heptatlenek i burza w probówce – Marek Ples

Chciałbym przybliżyć Szanownemu Czytelnikowi pewną łatwą do otrzymania, a jednocześnie ciekawą z powodu swojej niestabilności i wysokiej reaktywności chemicznej substancję, przy użyciu której możemy przeprowadzić wiele bardzo efektownych doświadczeń.

Olimpiady i konkursy

 

27.  66. Krajowa Olimpiada Chemiczna - Etap II – Zadania teoretyczne -Komitet Główny Olimpiady Chemicznej

Spis treści wydania 2/2020

Nauka i technika

4 Ciekawostki - Marek Orlik

·         Pożyteczny pasożyt rozwiąże problem plastiku? * Durian jako… ładowarka * Cząsteczka benzenu – znana i nieznana * Pierwsze białko – gość z Kosmosu

6 (Nie)zdrowa słodkość? – czyli o nowoczesnych środkach słodzących - Joanna Kurek

Spośród wszystkich smaków: gorzkiego, słonego, kwaśnego, umami i słodkiego,

to ten ostatni jest najprzyjemniejszym z odczuwanych przez znaczną większość

ludzi. Przez setki lat ludzie podejmowali różnorodne próby pozyskania produktów o tym smaku ze źródeł naturalnych lub wytworzenia słodkich substancji różnymi sposobami - więcej Cukry

Metodyka i praktyka szkolna

16 Ten cukier coś kręci! O aktywności optycznej sacharozy i zjawisku inwersji - Marek Ples

O prostym doświadczeniu ukazującym bardzo interesującą cechę cukrów i innych związków chemicznych.

23 Najlżejszy metal - Iwona Orlińska Krzysztof Orliński

Chemiczny Nobel 2019 to dobra okazja, aby wykonać kilka doświadczeń z litem i związkami tego metalu. Nie trzeba nawet kupować jego preparatów – lit w naszym otoczeniu jest wprost na wyciągnięcie ręki.

28 Elementy chemii ogólnej i chemii fizycznej w zadaniach powtórzeniowych przed maturą – część 1. - Kinga Dzięciołowska, Camillo Hudy, Magdalena Lupa, Marlena Łodyga, Mateusz Migdał, Małgorzata Krzeczkowska

42 Pięć najczęstszych błędów występujących w podręcznikach do chemii – według Erica Scerriego. Analiza porównawcza źródeł anglojęzycznych i polskich - Maria Cieślak-Golonka

Stu siedemdziesięciu pięciu wybitnych uczonych reprezentujących różne

dziedziny nauki przedstawiło pojęcia występujące w podręcznikach szkolnych

i uniwersyteckich, które według nich są przestarzałe i powinny być usunięte.

47 Ciekawie i pożytecznie o polimerach - Agnieszka Czub-Czech, Kamil Czech

Nikt z nas nie jest zaskoczony sformułowaniem, że tworzywa sztuczne towarzyszą nam na co dzień, bo przecież wykonane są z nich opakowania do żywności, butelki plastikowe z wodą, zabawki dla dzieci, a nawet kosmetyki.

Olimpiady i konkursy

 

37 66. Krajowa Olimpiada Chemiczna – Zadanie laboratoryjne – Etap II - Komitet Główny Olimpiady Chemicznej

Spis treści wydania 1/2020
Nauka i techniki

4 Ciekawostki - Marek Orlik

„Amonity” dowodzą życia na Marsie? Wodorowy pierścień wokół galaktyki, Nowy antybiotyk z… robaczych jelit, Chemiczna maszyna Turinga 
6 Chemiczne tajemnice kawy - Anna-Maria Tryba 
W artykule autorka przybliża pochodzenie kawy, sposób obróbki wpływający na jej właściwości oraz to, co w praktyce chemika jest bardzo ważne – metody analizy jej składu. 
45 Grzyby kontra leki przeciwnowotworowe. Kropki kwantowe do zadań specjalnych - opracowanie redakcyjne.
46 Hormony sterydowe i kwasy żółciowe - Joanna Kurek 
Pojęcie hormonów uległo nieco rozmyciu od czasu ich odkrycia. W kon­sekwencji obecnie nie ma już ściśle ustalonych substancji hormonalnych, które należą do różnych klas związków chemicznych. Zatarł się też podział na witaminy i hormony.

Polscy chemicy u progu niepodległości 

11 Osman Achmatowicz senior (1899-1988) – chemik, Tatar, polski patriota - Tomasz Janeck
Profesor Osman Achmatowicz senior to postać ogromnie zasłużona dla polskiej chemii i jednocześnie człowiek o bardzo ciekawym, barwnym życiorysie. Przeżył zarówno I wojnę światową i odzyskanie przez Polskę niepodległości, jak i okropności II wojny światowej.

Metodyka i praktyka szkolna 
14 Niebiesko-pomarańczowa reakcja odwracalna. Kolorowa chemia - Marek Ples 
Heraklit głosił, że najważniejszą cechą bytu jest ciągłe stawanie się i przemijanie. Wszystko co istnieje się zmienia – nie ginie bez­powrotnie i nie powstaje z niczego. Znakomicie w myśl Heraklita wpisuje się chemia – jest to przecież nauka zajmująca się opisem właściwości substancji, a także ich przemian zachodzących pod wpływem zróżnicowanych czynników. 
17 Zadania z chemii dla szkół podstawowych. Część VIII. JEDNOFUNKCYJNE POCHODNE WĘGLOWODORÓW - Ewa Trybalska, Zbigniew Gawron, Ewa Maczko, Zofia Brol, Maria Gogołowicz, Ewelina Szewczyk, Dominika Sadowska, Michał Kwiatkowski, Alicja Gierlotka, Katarzyna Czapla

Olimpiady i konkursy 

22 51. Międzynarodowa Olimpiada Chemiczna w Paryżu (Francja) 21-30.07.2019 r. – Zadania laboratoryjne - Marek Orlik, Aleksandra Misicka-Kęsik 
30 51. Międzynarodowa Olimpiada Chemiczna w Paryżu (Francja) 21-30.07.2019 r. – Rozwiązanie zadań teoretycznych - Marek Orlik, Aleksandra Misicka-Kęsik 
37 66. Krajowa Olimpiada Chemiczna – Zadania – Etap I - Komitet Główny Olimpiady Chemicznej

SPIS TREŚCI - WYDANIA ARCHIWALNE 2019

 

Spis treści wydania 6/2019

Nauka i technika

      4 Ciekawostki – Marek Orlik

      6 Krzemionka jako innowacyjny nanomateriał - Elżbieta Szczepańska

Zastosowanie krzemionki to przede wszystkim: produkcja szkła, żelu krze­mionkowego, zaprawy murarskiej, emalii, a także kosmetyków. We wszyst­kich przypadkach dotyczy to jednak krzemionki  
w postaci cząstek o roz­miarach makro. Naukowcy natomiast prześcigają się w poszukiwaniach 
zastosowań dla krzemionki o rozmiarze cząstek w skali nano.

     10 Elektroforeza jako metoda oznaczania kwasu askorbinowego w preparatach 
farmaceutycznych oraz w próbkach moczu - Izabella Kośka, Paweł Kubalczyk

W literaturze znaleźć można wiele prac dotyczących oznaczania witaminy C z wykorzystaniem wysokosprawnej chromatografii cieczowej. Współcześnie, coraz większe zainteresowanie naukowców skupia się na oznaczaniu tego związku przy pomocy elektroforezy kapilarnej.

43 Cynk i palce cynkowe – czyli o znaczeniu cynku w życiu człowieka - Joanna Kurek

Przełomem w badaniach nad rolą cynku w organizmie człowieka okazało się odkrycie w 1985 roku tak zwanych „palców cynkowych“. Zapoczątkowało to dogłębne badania nad biologiczną rolą cynku, których efektem jest obecny stan wiedzy o różnorodnych, ważnych funkcjach jonów cynkowych w organizmach żywych.

Metodyka i praktyka szkolna

14 Świecący cukierek – fosforyzujące układy organiczne  Marek Ples

Zjawiska, którym towarzyszy świecenie, cieszą się szczególnym zain­teresowaniem, zarówno uczniów, jak i nauczycieli. Jest to związane z tym, że w ten sposób można się przekonać naocznie o istnieniu molekularnych mechanizmów rządzących naszym światem. Takie doświadczenie z pewnością łatwiej i szybciej trafia do wyobraźni, niż samo opracowanie teoretyczne.

18 Matura próbna z Wydziałem Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego i Dziennikiem Polskim 2018 – cz. II - Karol Dudek-Różycki, Michał Płotek, Tomasz Wichur

Olimpiady i konkursy

 

29 51. Międzynarodowa Olimpiada Chemiczna w Paryżu (Francja) 21-30.07.2019 r. - Marek Orlik, Aleksandra Misicka-Kęsik

Nauka i technika

4, 10 Ciekawostki - Marek Orlik

Nagroda Nobla z chemii w 2019 r.  Nowe spojrzenie na strukturę DNA, Antynoble 2019, Mikroplastik z herbaty ekspresowej - czytaj więcej Baterie

6 Opakowania w skali nano - Iwona Orlińska, Krzysztof Orliński

Opakowania to nieodłączny element cywilizacji, a duża część wysiłku technologicznego przeznaczona jest na ich tworzenie tak, aby były najlepiej dostosowane do funkcji, które muszą spełniać. Opakowania to jednak także rosnące ilości odpadów, z którymi – jak dotychczas – nie radzimy sobie najlepiej.

16 Nanocząstki srebra pozyskiwane z herbat – jeszcze jedno oblicze popularnego napoju - Anna Maria Tryba

Odkąd pamiętam, jestem ogromną miłośniczką wszelkiego rodzaju herbat i kaw. Nic więc dziwnego, że w ramach zarówno pracy inżynierskiej, jak i magisterskiej zajęłam się tymi używkami od strony naukowej – chemicznej. Jestem technologiem chemicznym i w swojej pracy dążyłam do uzyskania nanocząstek srebra na drodze redukcji chemicznej przy użyciu naturalnych surowców jako reduktorów. Dlaczego właściwie nanocząstki?

21 Ekologiczny plastik - PAP Nauka w Polsce

Metodyka i praktyka szkolna

12 Błyskotliwa reakcja zegarowa - Marek Ples

Kinetyka chemiczna jest działem chemii fizycznej zajmującym się badaniem przebiegu reakcji chemicznych w czasie. Przedmiotem zainteresowania kinetyki są więc takie aspekty związane z zachodzeniem procesów chemicznych, jak ich szybkość, wpływ różnorodnych czynników,

a także w ogólności sam przebieg reakcji.

36 Matura próbna z Wydziałem Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego i Dziennikiem Polskim 2018 – cz. I - Karol Dudek-Różycki, Michał Płotek, Tomasz Wichur

45 Wybrane przykłady ilustrujące potencjał dydaktyczny zagadnień związanych z prawem Avogadra – część 2 - Mariusz Łukaszewski, Iwona Paleska

Olimpiady i konkursy

22 65. Krajowa Olimpiada Chemiczna. Etap III. Zadania Laboratoryjne

29 Sprawozdanie z 65. Olimpiady Chemicznej w roku szkolnym 2018/2019 - Komitet Główny Olimpiady Chemicznej

33 Sprawozdanie z 51. Międzynarodowej Olimpiady Chemicznej w Paryżu (Francja) 21-30.07.2019 - Marek Orlik, Aleksandra Misicka-Kęsik

 

Spis treści wydania 4/2019

Nauka i technika

4 Ciekawostki - Marek Orlik

6 Niezwykła kariera eterów koronowych - Iwona Orlińska, Krzysztof Orliński

Swój sukces zawdzięczają unikatowym właściwościom i działaniu podobnym do molekuł występujących w komórkach organizmów żywych. To w trakcie badania ich pochodnych zaczęto posługiwać się pojęciem chemii supramolekularnej, czyli – jak wszystko na to wskazuje – chemii XXI wieku. Czytaj więcej ETERY

15 Laktoferyna – ważny białkowy modulator naturalnej odporności - Joanna Kurek

Organizm człowieka wykształcił całą gamę czynników (układ odpor­nościowy), które mają pełnić funkcje obronne przed wnikaniem wszelkich zarazków do wnętrza organizmu Złożone białko jakim jest laktoferyna, wykazuje między innymi działanie bakteriostatyczne, przeciwgrzybicze, immunomodulujące, antywirusowe oraz przeciw­nowotworowe.

Metodyka i praktyka szkolna

12 „Koroduj”, czyli uczniowski projekt na temat korozji - Magdalena Osial

W zakończonym niedawno w kilku mazowieckich szkołach projekcie badawczym „Koroduj” w ramach projektu „Szkoła bliżej nauki” uczniowie poszukiwali odpowiedzi m.in. na pytania: Jak roztwory różnych substancji chemicznych wpływają na korozję metali?

30 Zadania z chemii dla szkół podstawowych. Część VII. Węgiel i jego związki z wodorem - Ewa Trybalska, Zbigniew Gawron, Ewa Mączko, Zofia Brol, Maria Gogołowicz, Ewelina Szewczyk, Dominika Sadowska, Michał Kwiatkowski, Alicja Gierlotka, Katarzyna Czapla

36 Zatrzymać niewidzialne - Marek Ples

Przykładem substancji blokującej, czy raczej silnie pochłaniającej światło ultrafioletowe jest dibenzyli­denoaceton. Synteza tej interesującej substancji nie jest skomplikowana i można ją przeprowadzić nawet w niezbyt bogato wyposażonej pracowni uczelnia­nej, szkolnej, a nawet amatorskiej. Doświadczenia są nie tylko pouczające, ale i efektowne.

44 Wybrane przykłady ilustrujące potencjał dydaktyczny zagadnień związanych z prawem Avogadra – część 1 - Mariusz Łukaszewski, Iwona Paleska

Fakt, iż prawo Avogadra jest spełniane przez wiele substancji w stanie gazowym, w szerokim zakresie tem­peratury i ciśnienia, może być wyjaśniony za pomocą modelu gazu doskonałego. W tym przybliżonym, ale bardzo użytecznym opisie gazów, równaniem stanu jest równanie Clapeyrona.

Olimpiady i konkursy

 

20 65. Krajowa Olimpiada Chemiczna. Zadania teoretyczne. Etap III - Komitet Główny Olimpiady Chemicznej

Spis treści wydania 3/2019

Nauka i technika

4 Ciekawostki - Marek Orlik

6 Chemia cytrusów -Joanna Kurek

Związki chemiczne zawarte w poszczególnych cytrusach dzielą się na zawarte w skórce (olejki eteryczne), w miąższu i owocni (witaminy, białka, tłuszcze, błonnik, węglowodany, także cukry proste, minerały i oczywiście woda). W opracowaniu opisano najważniejsze związki chemiczne występujące zarówno w skórce, jak i w jadalnej części owoców cytrusowych. - czytaj CYTRUSY

13 Wykorzystanie suchych testów w analizie krwi - Izabella Kośka, Paweł Kubalczyk

40 Strukturalne formy węgla - Valentyna Shvets

Węgiel jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych pierwiastkówchemicznych w kosmosie i na Ziemi: jest częścią Słońca, gwiazd, komet, planet; węglowodory stanowią podstawę węgla, ropy naftowej, gazu. W tym opracowaniu przedstawiamy struktury alotropowych odmiany węgla: diamentu, grafitu, fulerenu, grafenu, nanorurek i karbinu.

47 Mikroplastik – makroproblem - Elżbieta Szczepańska

Współczesne użycie terminu plastik zostało po raz pierwszy wymyślone przez Leo Hendricka Baekelanda w 1909 r., celem opisania szerokiej gamy materiałów. Pozostaje pytanie, co mamy na myśli, kiedy mówimy o tworzywach sztucznych i czym dokładnie są te materiały?

Metodyka i praktyka szkolna

32 Pulsujące światło. Chemiluminescencyjne oscylacje - Marek Ples

Istnieją pewne grupy reakcji chemicznych, które zawsze cieszą się wielkim zainteresowaniem uczniów i nauczycieli, nie tylko ze względu

na niewątpliwą wartość edukacyjną, ale też wspaniały efekt wizualny.

37 Właściwości kwasowo-zasadowe aminokwasów - Ewa Witkowska

Olimpiady i konkursy

18 65. Krajowa Olimpiada Chemiczna. Zadania teoretyczne - Komitet Główny Olimpiady Chemicznej

 

26 65. Krajowa Olimpiada Chemiczna. Zadania laboratoryjne - Komitet Główny Olimpiady Chemicznej

Spis treści wydania 2/2019

Nauka i technika

4 Ciekawostki - Marek Orlik

6 Liczba Avogadra, mol moli i inne wielkie liczby - Mariusz Łukaszewski, Iwona Paleska

Przedstawiamy wybrane propozycje, dzięki którym w sposób przyjazny i skuteczny można by uzmysłowić sobie wielkości liczbowe: niezwykle ogromne, tak jak liczba Avogadra...

41 Czujniki optyczne jako narzędzia analityczne do wykrywania i oznaczania jonów - Natalia Łukasik, Piotr Barczak

Prawidłowe funkcjonowanie organizmu ludzkiego w dużej mierze opiera się na odpowiedniej równowadze jonowej. Jak wykryć i oznaczyć te jony?

43 Chemia serów - Joanna Kurek

Na świecie istnieje kilka tysięcy gatunków serów, szacuje się, że jest ich około 4000. W naszym kraju wytwarzanych jest około 90 gatunków serów. Co sprawia, że z mleka krowiego, owczego i koziego można otrzymać tak wiele różnorodnych gatunków sera? - czytaj więcej SERY

Metodyka i praktyka szkolna

13 Fosfor – alchemiczne światło - Marek Ples

Alchemicy raczej nie stosowali nic, co moglibyśmy dzisiaj nazwać metodą naukową. Przyznać trzeba jednak, że prace niektórych z nich były bardzo systematyczne i przyniosły wymierne skutki.

18 Próbny arkusz maturalny – poziom rozszerzony - Jadwiga Stachowicz, Urszula Głaszcz, Jadwiga Berecka

Przygotowany arkusz maturalny zawiera zadania zróżnicowane pod względem poziomu trudności. W prezentowanym arkuszu dominują zadania otwarte, które wymagają analitycznego myślenia, projektowania doświadczeń i analizy wyników

przedstawionych na wykresach.

Olimpiady i konkursy

 

28 50. Międzynarodowa Olimpiada Chemiczna. Zadania laboratoryjne - Marek Orlik, Janusz Stępiński

Spis treści wydania 1/2019

Nauka i technika

4 Ciekawostki - Marek Orlik

6 Nowa definicja mola - Iwona Orlińska, Krzysztof Orliński

41 Chemia związków metaloorganicznych - Joanna Kurek

Metodyka i praktyka szkolna

11 Poczta „Chemii w Szkole”. Pytania nurtujące nauczyciela – Stefan Siedlecki

14 Dendryty miedzi. Prawie jak żywe - Marek Ples

16 Światło i barwa. Tionina jako barwnik fotochromowy - Marek Ples

18 Chemiczny escape room - Magdalena Ankiewicz-Kopicka

36 Zadania z chemii dla szkół podstawowych. Część VI. Sole. - Ewa Trybalska, Zbigniew Gawron, Ewa Mączko, Zofia Brol, Maria Gogołowicz, Ewelina Szewczyk, Dominika Sadowska, Michał Kwiatkowski, Alicja Gierlotka, Katarzyna Czapla

Olimpiady i konkursy

22 Komitet Główny Olimpiady Chemicznej. 65. Krajowa Olimpiada Chemiczna. Etap I

 

30 50. Międzynarodowa Olimpiada Chemiczna w Bratysławie (Słowacja) i Pradze (Republika Czeska) Zadania teoretyczne – dokończenie - Marek Orlik, Janusz Stępiński

WYDANIA 2018

Spis treści wydania 6/2018

Nauka i technika

4 Ciekawostki - Marek Orlik

6 Tajemnice zapachu - Iwona Orlińska, Krzysztof Orliński

41 Naturalne antybiotyki występujące w żywności - Leszek Ruchomski - czytaj więcej

44 Kolagen, czyli o białku ważnym dla skóry i nie tylko - Elżbieta Szczepańska

48 Kazimierz Fajans – uczony, którego Europa nie chciała...(a Amerykanie wręcz przeciwnie) - Jarosław Lewkowski

Metodyka i praktyka szkolna

11 Uzyskiwanie substancji aktywnych z przeterminowanych tabletek oraz suplementów diety - Andrzej Günther

16 Fiolet świeci – chemiluminescencja powszechnie dostępnego związku manganu -Marek Ples

20 Program edukacyjny – Laboratorium „Małego Misia” - Ewa Trybalska

36 Zadania z chemii dla szkół podstawowych. Część V. Wodorotlenki. - Ewa Trybalska, Zbigniew Gawron, Ewa Mączko, Zofia Brol, Maria Gogołowicz, Ewelina Szewczyk, Dominika Sadowska, Michał Kwiatkowski, Alicja Gierlotka, Katarzyna Czapla

Olimpiady i konkursy

22 50. Międzynarodowa Olimpiada Chemiczna – Bratysława, Praga 19-29 lipca 2018 r.

 

Zadania teoretyczne – część I. l Marek Orlik, Janusz Stępiński

Spis treści wydania 5/2018

Nauka i technika

4 Ciekawostki - Marek Orlik

6 Śledztwo – prosta metoda wykrywania obecności krwi - Marek Ples

11 Piperyna z pieprzu czarnego - Andrzej Günther

Metodyka i praktyka szkolna

32 Bilansowanie równań reakcji redoks – część 2. - Mariusz Łukaszewski, Iwona Paleska

40 Zadania z chemii dla szkół podstawowych. Część IV. Kwasy. - Ewa Trybalska, Zbigniew Gawron, Ewa Mączko, Zofia Brol, Maria Gogołowicz, Ewelina Szewczyk, Dominika Sadowska,

Michał Kwiatkowski, Alicja Gierlotka, Katarzyna Czapla

47 Metoda CLIL w nauczaniu chemii - inspiracją do prowadzenia zajęć z chemii w języku obcym -  Marcin M. Chrzanowski, Agnieszka Siporska

Olimpiady i konkursy

14 XXVI konkurs Chemiczny Politechniki Śląskiej - Tomasz Krawczyk, Mariusz Zalewski, Maciej Gonet

19 64. Krajowa Olimpiada Chemiczna. Etap III. Zadania laboratoryjne. Komitet Główny Olimpiady Chemicznej

24 Sprawozdanie Komitetu Głównego Olimpiady Chemicznej z 64. Olimpiady Chemicznej w roku szkolnym 2017/2018

 

28 Sprawozdanie z 50. Międzynarodowej Olimpiady Chemicznej w Bratysławie (Słowacja) i Pradze (Republika Czeska) - Marek Orlik, Janusz Stępiński

Spis treści wydania 4/2018

Nauka i technika

4 Ciekawostki l Marek Orlik

6 Chemiczne tajemnice wina l Joanna Kurek

47 Jan Czochralski (1885–1953) – wybitny uczony i patriota l Paweł E. Tomaszewski

Metodyka i praktyka szkolna

33 Zadania z chemii dla szkół podstawowych. Część III. Woda i roztwory wodne. l Ewa Trybalska, Zbigniew Gawron, Ewa Mączko, Zofia Brol, Maria Gogołowicz, Ewelina Szewczyk, Dominika Sadowska, Michał Kwiatkowski, Alicja Gierlotka, Katarzyna Czapla

39 Jak wyhodować węża? Trochę wyobraźni l Marek Ples

44 Masa atomu, skład izotopowy i masa atomowa l Mariusz Łukaszewski, Iwona Paleska - czytaj więcej

48 Uczelniane konkursy chemiczne dla licealistów l Tomasz Krawczyk, Mariusz Zalewski

Olimpiady i konkursy

 

19 64. Krajowa Olimpiada Chemiczna. Etap III. Zadania teoretyczne. Komitet Główny Olimpiady Chemicznej

Spis treści wydania 3/2018

Nauka i technika

4 Ciekawostki - Marek Orlik

6 Na krańcu układu – gazy szlachetne - Iwona Orlińska, Krzysztof Orliński - więcej

16 Justus von Liebig – wybitny chemik i patron Uniwersytetu w Giessen - Grzegorz Mlostoń

47 Ignacy Mościcki (1867–1946) – chemik, który został prezydentem - Ireneusz Piwoński

Metodyka i praktyka szkolna

19 Zjawisko przeskoku płomienia - Ira Caspari, Nicole Graulich, Leonie Lieber, Lars Rummel

30 Zadania z chemii dla szkół podstawowych. Część II. Wewnętrzna budowa materii - Ewa Trybalska, Zbigniew Gawron, Ewa Mączko, Zofia Brol, Maria Gogołowicz, Ewelina Szewczyk, Dominika Sadowska, MichałKwiatkowski, Alicja Gierlotka, Katarzyna Czapla

40 Bilansowanie równań reakcji redoks - Mariusz Łukaszewski, Iwona Paleska

Olimpiady i konkursy

25 64. Krajowa Olimpiada Chemiczna. Etap II. Zadanie laboratoryjne. Komitet Główny Olimpiady Chemicznej

Spis treści wydania 2/2018

Nauka i technika

4 Ciekawostki l Marek Orlik

6 O związkach aromatycznych - Joanna Kurek

16 Polscy chemicy u progu niepodległości: Stanisław Kostanecki (1860–1910) – wybitny uczony i patriota - Grzegorz Mlostoń

39 Toksyna botulinowa – wróg czy przyjaciel - Elżbieta Szczepańska

Metodyka i praktyka szkolna

14 Mnóstwo miejsca, którego nie widać - Mariusz Łukaszewski, Iwona Paleska

30 Zadania z chemii dla szkół podstawowych. Część I. Szkło laboratoryjne i sprzęt laboratoryjny. Substancje i ich przemiany - Ewa Trybalska, Zbigniew Gawron, Ewa Mączko, Zofia Brol, Maria Gogołowicz, Ewelina Szewczyk,

Dominika Sadowska, Michał Kwiatkowski, Alicja Gierlotka, Katarzyna Czapla

43 Kolor temperatury - Marek Ples

49 O molu - rozważania przy wprowadzaniu tego pojęcia w szkole - Mariusz Łukaszewski, Iwona Paleska - więcej

Olimpiady i konkursy

 

19 64. Krajowa Olimpiada Chemiczna. Etap II. Komitet Główny Olimpiady Chemicznej - Zadania teoretyczne z rozwiązaniami.

Spis treści wydania 1/2018

Nauka i technika

4 Ciekawostki - Marek Orlik

6 Komórkowe maszyny molekularne - Iwona Orlińska, Krzysztof Orliński

14 Nanotechnologia w kosmetyce - Elżbieta Szczepańska

18 Tajemnice fajerwerków - Szymon Zdziebłowski (PAP)

30 „Chemia koordynacyjna w zastosowaniach” - Krystyna Gans

42 Gluten czy gluten free? l Joanna Kurek

Metodyka i praktyka szkolna

24 Nurtujące pytania - Stefan Siedlecki

30 Próba Trommera – fakty i mity - Damian Mickiewicz

36 Światłoczułe związki w fotografii - Marek Ples

50 Grafenowy magazyn wodoru

Olimpiady i konkursy

 

19 64. Krajowa Olimpiada Chemiczna. Etap I. Komitet Główny Olimpiady Chemicznej

2017



Spis treści wydania 6/2017
Nauka i technika

4 Ciekawostki l Marek Orlik

6 Chemia szczęścia l Joanna Kurek - czytaj więcej

To, że ludzie są w stanie odczuwać radość, szczęście, miłość, satysfakcję wiadomo od dawna, jednak całkiem niedawno udało się ustalić, jakie związki chemiczne są za to odpowiedzialne.

46 Glifosat – Roundup. Fosforoorganiczny herbicyd – zagrożenie populacji ludzkiej l Przemysław T. Sanecki, Piotr M. Skitał, Jerzy Zięba

 

Metodyka i praktyka szkolna

14 Błękitna poświata. Synteza i chemiluminescencja związku Grignarda l Marek Ples

Reakcje chemiluminescencji są bardzo ciekawe, ponieważ wraz z reakcjami egzotermicznymi i innymi pozwalają na zapoznanie się z procesami przemian energii i materii

41 Metoda CLIL w nauczaniu chemii – propozycja lekcji w liceum ogólnokształcącym - Aleksandra Kania

44 Zadania maturalne dedykowane kandydatom na studia medyczne – recenzja - Iwona Paleska

 

Olimpiady i konkursy

19 Próbna Matura z Chemii na Uniwersytecie Jagiellońskim - Karol Dudek, Michał Płotek, Tomasz Wichur

 

33 49. Międzynarodowa Olimpiada Chemiczna - Marek Orlik, Aleksandra Misicka-Kęsik

Spis treści wydania 5/2017

Metodyka i praktyka szkolna

4 Ciekawostki - Marek Orlik

6 Chemiczne IgNoble - Iwona Orlińska, Krzysztof Orliński

12 Otrzymywanie nanocząstek srebra z zastosowaniem surowców pochodzenia naturalnego - Agnieszka Kurek, Jakub Barbasz, Dagmara Malina

14 Innowacja pedagogiczna z chemii – chemia a odżywianie - Ilona Chmiel

Nauka i technika

16 Fajans i chwila... - Romuald Hassa

46 Żółto i niebiesko – barwnik elektrochromowy - Marek Ples

Olimpiady i konkursy

19 Propozycja zadań testowych z chemii dla uczniów gimnazjum - Małgorzata Czaja

24 49. Międzynarodowa Olimpiada Chemiczna. Zadania teoretyczne - Marek Orlik, Aleksandra Misicka-Kęsik

 

43 Sprawozdanie z 49. Międzynarodowej Olimpiady Chemicznej w Nakhon Pathom (Tajlandia) 6.-15.07.2017 r. - Marek Orlik, Aleksandra Misicka-Kęsik

Spis treści wydania 4/2017

Metodyka i praktyka szkolna

4 Ciekawostki l Marek Orlik

6 Analiza kroplowa w szkolnym laboratorium l Iwona Orlińska

W latach 20-tych ubiegłego wieku opracowano techniki analityczne, w których próby są wykonywane z miligramowymi ilościami odczynników oraz roztworami o objętości rzędu 1 cm³ lub mniejszej. Analiza kroplowa doskonale nadaje się do szybkich prób analitycznych, zwłaszcza wykonywanych w warunkach polowych. Jest ona również odpowiednia dla szkolnych

laboratoriów.

10 Fluorescencyjna termochromia – zimno, ale nie bezbarwnie l Marek Ples

Jednym z szerzej znanych przykładów chromotropizmów jest termochromizm, nazywany też termochromią. Polega on na zależności barwy substancji od temperatury.

15 Kiur – pierwiastek znany i nieznany? l Romuald Hassa

18 Zadania maturalne z chemii – poziom rozszerzony l Jadwiga Stachowicz, Urszula Głaszcz, Jadwiga Berecka

Nauka i technika

39 Kleje biurowe – skład i metody wytwarzania l Dominika Misiura, Tomasz M. Majka

44 Pomidory – bogactwo składników odżywczych l Joanna Kurek - czytaj więcej

Do połowy XIX wieku panowało przeświadczenie, że „pomidory są trujące, a po zjedzeniu choćby tylko jednego krew zamieni się w kwas”. Początkowo traktowano je więc jako roślinę ozdobną i hodowano w celach dekoracyjnych. Pierwszym krajem, w którym zaczęto je spożywać bez obaw o życie, była Rosja.

Recenzja

42 „Chemia organiczna w zadaniach” l Iwona Paleska

Olimpiady i konkursy

29 63. Krajowa Olimpiada Chemiczna. Etap III Zadania laboratoryjne l Komitet Główny Olimpiady Chemicznej

35 Sprawozdanie Komitetu Głównego Olimpiady Chemicznej z 63. Olimpiady Chemicznej w roku szkolnym 2016/2017 l Komitet Główny Olimpiady Chemicznej

 

Spis treści wydania 3/2017

4 Ciekawostki l Marek Orlik

Metodyka i praktyka szkolna

6 Fotoogniwo uczulane barwnikiem. Czego możemy nauczyć się od natury? l Marek Ples

Budowa fotoogniwa barwnikowego jest na tyle prosta, a materiały do jego konstrukcji są stosunkowo łatwe do zdobycia – można więc pokusić się o jego budowę w warunkach nawet średnio wyposażonego laboratorium.

13 Chemia nieco inaczej l Magdalena Ankiewicz-Kopicka

Niezwykła popularność gier komputerowych wśród nastolatków (i nie tylko) skłania do wykorzystania mechanizmów rządzących

w tym wirtualnym świecie w edukacji, w celu uatrakcyjnienia procesu dydaktycznego i wzrostu zainteresowania nauką.

17 Problemy nauczycieli chemii l Stefan Siedlecki

 

Olimpiady i konkursy

19 63. Krajowa Olimpiada Chemiczna. Etap III. Zadania teoretyczne  l Komitet Główny Olimpiady Chemicznej

 

Nauka i technika

30 Wszystko, co chcielibyście i powinniście wiedzieć o Mendelejewie i mendelewie l Romuald Hassa

Minęła 110 rocznica śmierci Dymitra Mendelejewa – wielkiego rosyjskiego chemika. Na hasło „Mendelejew” praktycznie każdy

podaje odzew „tablica/układ”. Już mniej osób byłoby w stanie podać inne osiągnięcia lub powiedzieć coś o jego życiu prywatnym, a już zupełnie niewielu potrafiłoby opisać pierwiastek nazwany jego nazwiskiem.

36 Co nas truje? Jady i toksyny l Joanna Kurek

Jady i toksyny w naturze występują w wielu organizmach. W związku ze zbliżający się letnim sezonem warto nieco wcześniej

zapoznać się z różnego rodzaju zagrożeniami czyhającymi na nas podczas wyjazdów krajowych, jak i zagranicznych przy spotkaniu zarówno z roślinami, jak i zwierzętami jadowitymi i toksycznymi.

45 Lantanowce - pierwiastki bez stałego miejsca zameldowania l Iwona Orlińska, Krzysztof Orliński

 

Wydania 2017

Spis treści wydania 2/2017

Spis treści wydania 1/2017

Wydania 2016

Spis treści wydania 6/2016

Spis treści wydania 5/2016

Spis treści wydania 4/2016

Spis treści wydania 3/2016

Spis treści wydania 2/2016

Spis treści wydania 1/2016

 

Wydania 2015

Spis treści wydania 6/2015

Spis treści wydania 5/2015:

Nauka i technika