Spis treści

Nauka i technika
4 Ciekawostki – Marek Orlik

„Amonity” dowodzą życia na Marsie? Wodorowy pierścień wokół galaktyki, Nowy antybiotyk z… robaczych jelit, Chemiczna maszyna Turinga 
6 Chemiczne tajemnice kawy – Anna-Maria Tryba 
W artykule autorka przybliża pochodzenie kawy, sposób obróbki wpływający na jej właściwości oraz to, co w praktyce chemika jest bardzo ważne – metody analizy jej składu. 
45 Grzyby kontra leki przeciwnowotworowe. Kropki kwantowe do zadań specjalnych – opracowanie redakcyjne.
46 Hormony sterydowe i kwasy żółciowe – Joanna Kurek 
Pojęcie hormonów uległo nieco rozmyciu od czasu ich odkrycia. W kon­sekwencji obecnie nie ma już ściśle ustalonych substancji hormonalnych, które należą do różnych klas związków chemicznych. Zatarł się też podział na witaminy i hormony.

Polscy chemicy u progu niepodległości 
11 Osman Achmatowicz senior (1899-1988) – chemik, Tatar, polski patriota – Tomasz Janeck
Profesor Osman Achmatowicz senior to postać ogromnie zasłużona dla polskiej chemii i jednocześnie człowiek o bardzo ciekawym, barwnym życiorysie. Przeżył zarówno I wojnę światową i odzyskanie przez Polskę niepodległości, jak i okropności II wojny światowej.

Metodyka i praktyka szkolna 
14 Niebiesko-pomarańczowa reakcja odwracalna. Kolorowa chemia – Marek Ples 
Heraklit głosił, że najważniejszą cechą bytu jest ciągłe stawanie się i przemijanie. Wszystko co istnieje się zmienia – nie ginie bez­powrotnie i nie powstaje z niczego. Znakomicie w myśl Heraklita wpisuje się chemia – jest to przecież nauka zajmująca się opisem właściwości substancji, a także ich przemian zachodzących pod wpływem zróżnicowanych czynników. 
17 Zadania z chemii dla szkół podstawowych. Część VIII. JEDNOFUNKCYJNE POCHODNE WĘGLOWODORÓW – Ewa Trybalska, Zbigniew Gawron, Ewa Maczko, Zofia Brol, Maria Gogołowicz, Ewelina Szewczyk, Dominika Sadowska, Michał Kwiatkowski, Alicja Gierlotka, Katarzyna Czapla

Olimpiady i konkursy 
22 51. Międzynarodowa Olimpiada Chemiczna w Paryżu (Francja) 21-30.07.2019 r. – Zadania laboratoryjne – Marek Orlik, Aleksandra Misicka-Kęsik 
30 51. Międzynarodowa Olimpiada Chemiczna w Paryżu (Francja) 21-30.07.2019 r. – Rozwiązanie zadań teoretycznych – Marek Orlik, Aleksandra Misicka-Kęsik 
37 66. Krajowa Olimpiada Chemiczna – Zadania – Etap I – Komitet Główny Olimpiady Chemicznej

Spis treści

Nauka i technika

4 Ciekawostki – Marek Orlik

Pożyteczny pasożyt rozwiąże problem plastiku? * Durian jako… ładowarka * Cząsteczka benzenu – znana i nieznana * Pierwsze białko – gość z Kosmosu

6 (Nie)zdrowa słodkość? – czyli o nowoczesnych środkach słodzących – Joanna Kurek

Spośród wszystkich smaków: gorzkiego, słonego, kwaśnego, umami i słodkiego,

to ten ostatni jest najprzyjemniejszym z odczuwanych przez znaczną większość

ludzi. Przez setki lat ludzie podejmowali różnorodne próby pozyskania produktów o tym smaku ze źródeł naturalnych lub wytworzenia słodkich substancji różnymi sposobami – więcej Cukry

Metodyka i praktyka szkolna

16 Ten cukier coś kręci! O aktywności optycznej sacharozy i zjawisku inwersji – Marek Ples

O prostym doświadczeniu ukazującym bardzo interesującą cechę cukrów i innych związków chemicznych.

23 Najlżejszy metal – Iwona Orlińska Krzysztof Orliński

Chemiczny Nobel 2019 to dobra okazja, aby wykonać kilka doświadczeń z litem i związkami tego metalu. Nie trzeba nawet kupować jego preparatów – lit w naszym otoczeniu jest wprost na wyciągnięcie ręki.

28 Elementy chemii ogólnej i chemii fizycznej w zadaniach powtórzeniowych przed maturą – część 1. – Kinga Dzięciołowska, Camillo Hudy, Magdalena Lupa, Marlena Łodyga, Mateusz Migdał, Małgorzata Krzeczkowska

42 Pięć najczęstszych błędów występujących w podręcznikach do chemii – według Erica Scerriego. Analiza porównawcza źródeł anglojęzycznych i polskich – Maria Cieślak-Golonka

Stu siedemdziesięciu pięciu wybitnych uczonych reprezentujących różne

dziedziny nauki przedstawiło pojęcia występujące w podręcznikach szkolnych

i uniwersyteckich, które według nich są przestarzałe i powinny być usunięte.

47 Ciekawie i pożytecznie o polimerach – Agnieszka Czub-Czech, Kamil Czech

Nikt z nas nie jest zaskoczony sformułowaniem, że tworzywa sztuczne towarzyszą nam na co dzień, bo przecież wykonane są z nich opakowania do żywności, butelki plastikowe z wodą, zabawki dla dzieci, a nawet kosmetyki.

Olimpiady i konkursy

37 66. Krajowa Olimpiada Chemiczna – Zadanie laboratoryjne – Etap II – Komitet Główny Olimpiady Chemicznej

Spis treści

Nauka i technika

4 Ciekawostki – Marek Orlik

* Nowe superciężkie pierwiastki * Nowe świecące rośliny * Azot w marsjańskim meteorycie * Nanocząstki w walce z wirusem SARS-Cov-2

Nobel z chemii 2019 – ogniwa litowo-jonowe – Andrzej Czerwiński, Bartosz Hamankiewicz, Dominika Buchberger

Kryzysy energetyczne, rozwój elektroniki, wyczerpywanie zasobów energetycznych oraz zagrożenia ekologiczne spowodowały, że nakłady na poszukiwanie nowych typów ogniw i ich praktyczne zastosowania z każdym dziesięcioleciem ulegały zwielokrotnieniu.
11. Różne oblicza fosforanów – Joanna Kurek

Spośród wielu powszechnie występujących pierwiastków, takich jak: tlen, węgiel, wodór, siarka, krzem, magnez, cynk, żelazo, na uwagę zasługuje też fosfor. Występuje on zarówno w związkach nieorganicznych, jak i organicznych, stanowiąc ważnych składnik żywych organizmów.
36. Substancje o największym znaczeniu dla historii ludzkości – Anna-Maria Tryba

Historię naszej cywilizacji możemy rozpatrywać na wiele sposobów. W tej historii znaczącą rolę odgrywają odkrycia różnych naturalnych substancji, ich przekształcanie i znajdywanie dla nich praktycznych zastosowań. – czytaj więcej SUBSTANCJE 

Metodyka i praktyka szkolna
16. Wybrane zagadnienia z chemii organicznej. Zadania powtórzeniowe przed maturą – cz. 2. – Sara Burtan, Anna Kaciczak-Domagała, Paulina Korzeniowska, Justyna Łagosz, Marlena Łodyga, Małgorzata Krzeczkowska
46. Heptatlenek i burza w probówce – Marek Ples

Chciałbym przybliżyć Szanownemu Czytelnikowi pewną łatwą do otrzymania, a jednocześnie ciekawą z powodu swojej niestabilności i wysokiej reaktywności chemicznej substancję, przy użyciu której możemy przeprowadzić wiele bardzo efektownych doświadczeń.
Olimpiady i konkursy

66. Krajowa Olimpiada Chemiczna – Etap II – Zadania teoretyczne -Komitet Główny Olimpiady Chemicznej

Spis treści

Nauka i technika

4 Ciekawostki – Marek Orlik

Nanotechnologia w walce z COVID-19 * Sto lat… tajemnicy * Bakterie żywiące się manganem * Nitrogliceryna przeciw jadom węży

Historia środków odkażających. Chemia i drobnoustroje – Joanna Kurek

Wirus – niewidzialny przeciwnik – Elżbieta Szczepańska

Czym są wirusy? Jak są zbudowane? Jakie są metody ich wykrywania?

Historia poznania wirusów zaczęła się w 1892 r., kiedy to Dmitri Iwanowski wykazał, że czynnik zakaźny choroby mozaikowej tytoniu, przejawiający się jako przebarwienie liści, przeszedł przez filtr nieprzepuszczalny dla bakterii.

Kopernik – per astra ad… – Romuald Hassa

Polimery w służbie zdrowiu – Anna-Maria Tryba

Według pokutujących stereotypów nic, co jest „sztuczne”, nie może być zdrowe dla człowieka. „Sztuczność” zawsze kojarzona jest negatywnie. A przecież wiele powstających materiałów sztucznych swoje pochodzenie zawdzięcza twórcom podpatrującym przyrodę.

Metodyka i praktyka szkolna

Spostrzeżenia i uwagi dotyczące oceniania arkuszy maturalnych z chemii – Stefan Siedlecki

Zadania z chemii dla szkół podstawowych. Część IX. AMINOKWASY, BIAŁKA I CUKRY- Ewa Trybalska, Zbigniew Gawron, Ewa Mączko, Zofia Brol, Maria Gogołowicz, Ewelina Szewczyk, Dominika Sadowska, Michał Kwiatkowski, Alicja Gierlotka, Katarzyna Czapla

Propozycje zadań testowych dla uczniów szkół ponadpodstawowych z zakresu: kinetyka i statyka chemiczna oraz energetyka reakcji chemicznych – Małgorzata Czaja

Zapudełkowana lekcja chemii – Izabella Radziuk-Śliwińska

Sacharydy – zadania – Agnieszka Czub-Czech, Kamil Czech

Świecący kamień termoluminescencja fluorytu – Marek Ples

Przygotowanie doświadczenia jest bardzo proste: kryształ należy położyć na zimnej płycie grzejnej, a następnie rozpocząć powolne ogrzewanie. Po podgrzaniu do temperatury powyżej 200°C kryształ zaczyna wyraźnie świecić.

Śledzenie zmiany pH roztworu podczas miareczkowania kwasowo-zasadowego – Piotr Dzwoniarek

Olimpiady i konkursy

Sprawozdanie Komitetu Głównego Olimpiady Chemicznej z 66. Olimpiady Chemicznej w roku szkolnym 2019/2020.

Spis treści

Nauka i technika

4 Ciekawostki – Marek Orlik

* Nagroda Nobla z chemii 2020 * Noblistka na froncie walki z COVID-19 – Antynoble 2020

6 Chemia złotej polskiej jesieni – Joanna Kurek

Z nastaniem krótszych jesiennych dni, kiedy dawka promieni słonecznych jest znacznie mniejsza, liście drzew powoli zaczynają żółknąć, a w niektórych przypad­kach stają się bordowe czy pomarańczowe. Przez dziesiątki lat zagadka tych zjawisk pozostawała niewyjaśniona.

12 Hydroksyapatyt – nowa nadzieja medycyny regeneracyjnej -Magdalena Warczak, Agnieszka Pregowska, Magdalena Osial

Wzorując się na naturze naukowcy opracowali syntetyczny hydroksyapatyt. Największą zale­tą tego związku jest jego biokompatybilność, dzięki czemu jest coraz chętniej stosowany nie tylko w medycynie (wzmacnianie tkanki kost­nej, implanty, suplementy diety), ale również w kosmetologii.

Olimpiady i konkursy

17 Sprawozdanie z 52. Międzynarodowej Olimpiady Chemicznej -Marek Orlik, Aleksandra Misicka-Kęsik

20 52. Międzynarodowa Olimpiada Chemiczna. Zadania teoretyczne. Cz.1 – Marek Orlik, Aleksandra Misicka-Kęsik

Metodyka i praktyka szkolna

37 Kuzyni żelaza – Iwona Orlińska, Krzysztof Orliński

Kobalt i nikiel to pierwiastki interesujące z punk­tu widzenia nauczyciela chemii: mają ciekawą historię, duże znaczenie we współczesnej gospo­darce i technice oraz umożliwiają przeprowadze­nie atrakcyjnych wizualnie reakcji.

44 Synteza i chemiluminescencja lofiny – zimne światło, muzyka i migdały – Marek Ples

Co wspólnego może mieć rosyjski kompozytor muzyki klasycznej, polski chemik, smakowite migdały oraz poszukiwana przez nas lofina?

48 Chemistry in English: What does it really mean: antibiotics? – Anna-Maria Tryba

50 Prosty dowód pewnej własności mieszaniny dwóch roztworów – Marian Maciocha